Een van de meest spannende wedstrijden voor Feyenoord in het seizoen 2013-2014 was er één die níet op het veld plaatsvond. Nee, voor de toekomst van Rotterdams trots woedde er begin 2014 een felle strijd tussen de organisaties Red De Kuip en BAM. Beide bedrijven wilden namelijk graag De Kuip renoveren, en na een lange strijd waren zij de twee kanshebbers.

Op 1 mei werd bekendgemaakt wie er zou winnen, dus daarom voerde ik voor het Rotterdamse tijdschrift Vers Beton in aanloop daar naartoe een onderzoek uit. Samen met onderzoeksbureau MetrixLab onderzochten collega Melissa van Amerongen en ik via een online vragenlijst wat honderden proefpersonen opviel aan het uiterlijk van beide renovatieplannen, en of dat positief of negatief was.

Het resultaat, waarin Red De Kuip overtuigend won, had veel impact: ik sprak onder meer op radio Rijnmond en Open Rotterdam over het onderzoek, en zou oorspronkelijk ook bij Radio 1 in de uitzending komen (wat niet doorging omdat de uitslag op 1 mei voortijdig gelekt was). Ook leidde het onderzoek tot bijzonder felle discussies tussen voor- en tegenstanders van beide plannen. Het originele artikel verscheen op 29 april op Vers Beton. Hieronder vind je een kopie hiervan.

Onderzoek: Red De Kuip favoriet vanwege nostalgie

Rotterdammers vinden het renovatieplan van Red De Kuip op alle vlakken mooier dan het BAM-plan De Kuip Groeit. Nostalgie speelt een belangrijke rol voor Red De Kuip, terwijl het design van De Kuip Groeit geen hoge ogen gooit. Dat blijkt uit onderzoek dat Vers Beton afgelopen maand in samenwerking met onderzoeksbureau MetrixLab heeft uitgevoerd onder ruim zeshonderd betrokken mensen. Ook niet-Rotterdammers geven de voorkeur aan het bottom up-initiatief van Red De Kuip.

In het onderzoek kregen deelnemers één van de twee renovatieplannen te zien, waarna zij mochten aangeven welke onderdelen hen positief en negatief opvielen, en waarom. Hierdoor ontstaat meer inzicht in welk ontwerp het meest positief in het oog springt.

Red De Kuip ontving de meeste positieve en de minste negatieve feedback, en kreeg in een directe tweestrijd ook de voorkeur. Dit resultaat geldt voor alle soorten deelnemers: Rotterdammers én niet-Rotterdammers, maar ook voor mensen die de renovatieplannen al kenden of voor wie deze juist nieuw waren.

Bij de verantwoording voor de resultaten speelt sentiment een grote rol. Behoud van het Kuip-gevoel en nostalgische elementen zoals de lichtmasten worden vaak aangehaald als argumenten vóór Red De Kuip. Daarentegen wordt De Kuip Groeit weggezet als onpersoonlijke autoshowroom of winkelcentrum.

De diepte in

Tijd voor details. Welk ontwerp ontvangt de meeste steunbetuigingen? Wat zijn de positieve en negatieve punten van beide renovatieplannen? Welk renovatievoorstel wint er als er een directe vergelijking is? En hoe goed zijn de respondenten op de hoogte van waar ze naar gekeken hebben?

Ten eerste de hoeveelheid uitgebrachte voors en tegens. Elke deelnemer kon per ontwerp namelijk maximaal drie positieve en negatieve onderdelen aangeven. Het percentage hieronder geeft aan hoeveel er hiervan uitgedeeld zijn.

	Red De Kuip	De Kuip Groeit
Positief (buitenkant)*	70%	58%
Positief (binnenkant)	64%	61%
Negatief (buitenkant)*	42%	54%
Negatief (binnenkant)*	29%	41%

* betekent dat er een significant verschil was tussen de twee plannen

Details Red De Kuip

Red De Kuip ontvangt dus de meeste positieve notities, inclusief lyrische commentaren. Over de buitenkant noemen de deelnemers vaak expliciet de lichtmasten (“echte bakens!”), het logo, het dak (“voetbal is een buitensport!”) en het behoud van de oorspronkelijke Kuip. “Mooie afronding rond het stadion. Prachtig tot het dak doorgetrokken. Ziet er futuristisch uit.”

Voor alle heatmaps geldt: hoe roder, des te meer feedback.

Aan de binnenkant kan het ontbreken van een gracht op veel bijval rekenen. “Ook de tribunes van de derde ring zitten dicht op het veld. Hierdoor ontstaat een muur van toeschouwers”, schrijft iemand. Bovendien koestert Red De Kuip de bestaande typerende ovale binnenring. “Hierdoor ziet het er zo intimiderend uit voor een tegenstander. Bovendien heeft het iets gezelligs dat je niet echt gescheiden bent van andere vakken door trappen.” Daarnaast wordt ook het uitzicht niet onbenoemd gelaten. “Transparant half dak. Mooi!”

Natuurlijk is er ook kritiek. Zo vragen sommige mensen zich af of de lichtmasten nog wel zin hebben als de Kuip ten dele overkoepeld is. Ook ergert iemand zich aan de aanwezigheid van “nog steeds diezelfde rottrappen”.

Aan de binnenzijde werpen anderen de vraag op of zo’n derde ring te veel van het goede is. Ook het ontbreken van een volledig dak bevalt niet iedereen: “Bij wind word je tóch weer nat.”

Details De Kuip Groeit

Hoewel De Kuip Groeit op minder bijval kan rekenen, zijn ook hier veel complimenten vergeven. Vooral het in het oog springende logo aan de voorzijde en de nieuwe ingang leiden tot veel enthousiasme. Maar ook de natuurliefhebber laat van zich horen over de pleinindeling voor het stadion: “Een boom! Ik zie een boom!”

Aan de binnenzijde gaat de meeste aandacht naar de schermen in het midden van het stadion. “Deze zorgen voor een heel mooie accentuering en voorkomen een onderbreking van de tribune.” Ook de combinatie van een derde ring en korte afstand tot het veld valt in de prijzen. “Door de overhangende tribune lijkt het echt een mensenzee.”

Maar De Kuip Groeit lijkt niet op de oude Kuip, en dat leidt tot veel kritiek. “Waar zijn de lichtmasten? Niets te zien meer van het prachtige ontwerp van tachtig jaar geleden.” Wat daarvoor in de plaats komt, kan weinig goedkeuring wegdragen. “De vorm doet denken aan een autoshowroom”, zegt iemand. Een andere criticaster gaat nog verder: “Die glazen omheining doet denken aan jaren-tachtig-winkelcentrumarchitectuur. Het is een voetbaltempel, hé?” Andere opmerkelijke omschrijvingen waren achtbaan, beslagkom, broodmandje, circustent, hoed op prinsjesdag, kermisattractie en vliegende schotel.

Aan de binnenzijde missen mensen de statribune en zijn zij bang voor grote drukte. “We zitten nu al als sardientjes in blik op elkaar gepropt. De been-, zit- en loopruimte is veel te beperkt. Hier lijkt men niets aan te doen.” Ook het centrale videoscherm is niet iedereens favoriet. “Het kan wel bij een modern stadion horen, maar deze nostalgie onderscheidt Feyenoord. Tv kijken doen we wel thuis.” Ook de afstand vanaf de derde ring tot het veld en het gebrek aan nostalgie spelen het ontwerp parten.

Kuip vs Kuip

Als laatste kregen de deelnemers beide voorstellen tegelijkertijd te zien, waarna zij hun favoriet mogen aanwijzen. Ook in die vergelijking wint Red De Kuip glansrijk, waarbij dit ontwerp vooral goed scoort bij mensen die niet in Rotterdam wonen. Het kleinste verschil treedt op als de deelnemers beide voorstellen niet kennen: Red De Kuip scoort bij deze 40 procent iets beter, maar niet significant.

Conclusie: Red De Kuip is favoriet, maar wint het ook?

Het moge duidelijk zijn: visueel gezien is Red De Kuip zonder twijfel favoriet bij het grote publiek, zowel de binnen- als de buitenkant. Chapeau! Maar betekent dat ook dat Red De Kuip op 1 mei wordt uitgeroepen tot de favoriet van de trojka? Dat moet nog maar blijken. De keuze voor het renovatieplan hangt in minimaal even grote mate af van de financiële aspecten die bij de plannen komen kijken. Welk voorstel zorgt voor het grootste spelersbudget? Welk plan geeft de gemeente Rotterdam de minste risico’s voor verplichte staatssteun? En wie weet het meeste vertrouwen in te boezemen dat de renovatie ook echt goed en op tijd gaat lukken?

Bovendien is daar altijd nog die eeuwige comeback kid: het nieuwbouwplan van VolkerWessels. Want hoewel er plechtig beloofd is dat de keuze enkel tussen de twee renovatieplannen gaat, kan Feyenoord er altijd nog voor kiezen om alles overhoop te gooien en gewoon helemaal opnieuw te beginnen met het stadion.

Red De Kuip reageert: we zijn vereerd

Robin van Holst is verantwoordelijk voor de communicatie van Red De Kuip. In samenspraak met het projectteam reageert hij op de resultaten. “Allereerst voelen we ons natuurlijk vereerd dat we op basis van ons ontwerp het mooist gevonden worden. Vooral onze architect, Joris Molenaar, is hiermee erg in zijn nopjes.”

“Ik zag in de commentaren dat men liever ziet dat bij het logo op het nieuwe Maasgebouw ‘stadion Feyenoord’ staat, en met die feedback kunnen we wel iets. Een ander opvallend punt vind ik de meningen over de lichtmasten. Ik ben van mening dat ze bij De Kuip horen. Ze maken notabene onderdeel uit van het clublied (vier goliaths), en als ik over de Brienenoord rijd is het toch het eerste wat mij in het oog springt. Ook ben ik blij met het positieve oordeel over de derde ring.”

“En of nieuwbouw niet beter zou zijn? Dat kan, maar wat veel mensen vergeten is dat nieuwbouw flink hogere kosten met zich meebrengt. Dat betekent flinke rentelasten tot bijna 20 miljoen per jaar. Een vernieuwing van De Kuip ligt daarom veel meer voor de hand. Een andere bevestiging is dat bouwbedrijf Besix achter ons is gaan en blijven staan, en niet op eigen houtje een een nieuwbouwvariant heeft ingediend. Onze business case staat dus stevig, en De Kuip hopelijk de komende 75 jaar ook.”

BAM wilde niet inhoudelijk reageren op de resultaten van het onderzoek. 

Wie deden er mee?
Niet minder dan 636 mensen hebben de moeite genomen om de vragenlijst volledig af te maken. 62 procent van de deelnemers woont in Rotterdam, en de andere 38 procent komt vooral uit Delft, Capelle aan de IJssel, Barendrecht, Den Haag en – jawel – Amsterdam. Maar hoeveel echte kenners zitten daarbij? Dat zijn er aardig wat, maar minder dan ze zelf denken. 66 procent geeft namelijk aan zeker te weten welk voorstel hij beoordeeld heeft, maar slechts 60 procent geeft het correcte antwoord gaf als het stadion benoemd moet worden. De overige 40 procent weet het niet, gokt erop dat het een heel ander ontwerp was, of kiest voor de verkeerde naam.

Met dank aan MetrixLab
Vers Beton is veel dank verschuldigd aan MetrixLab. Het Rotterdamse onderzoeksbureau dacht grondig mee over de opzet van het experiment, maakte de technische uitvoering mogelijk en analyseerde de gegevens. Speciale dank gaat daarbij uit aan onderzoeker Ike Breed, die onder meer de prachtige heatmaps en tagclouds maakte. Namens Vers Beton speelde chef wetenschap Melissa van Amerongen een belangrijke rol bij de voorbereiding en interpretatie. De gedetailleerde resultaten vind je in de deze pdf (6 MB).