Tag: onderzoeksjournalistiek

Centre for Bold Cities - hoofdbeeld (Margriet Osinga)

Onderzoek voor het Centre for Bold Cities: spot alle camera’s in Rotterdam

Centre for Bold Cities - hoofdbeeld (Margriet Osinga)
Beeld: Margriet Osinga

We gaan iets leuks/megalomaans/belangrijks doen met het Leiden-Delft-Erasmus Centre for BOLD Cities: camera’s spotten in Rotterdam. Dinsdagmiddag 28 oktober trappen we dat onderzoek af in Het Nieuwe Instituut. Kom je ook?

Wie om zich heen kijkt, ziet steeds meer digitale camera’s. Van de overheid, hoog in lantaarnpalen. Maar ook van de NS en RET, rondom winkels, op bedrijventerreinen, en natuurlijk zo ongeveer elk huis met een Ring of Nest.

Tegelijkertijd weet niemand echt wie er meekijkt, wat er met die gegevens gebeurt, voor welk doel ze er hangen, en wat dit doet met mensen op straat. Bovendien is er amper een gesprek over: niet in de maatschappij en niet in de politiek.

Daar willen we verandering in brengen. In de komende anderhalf jaar ontwikkelen we* daarom een app. Hiermee willen we Rotterdammers in staat stellen om zoveel mogelijk camera’s te fotograferen en te registreren die het publieke domein (gevraagd en ongevraagd) in de gaten houden. We maken daarvan een prachtige kaart en database, zodat duidelijk(er) is hoe de stad ervoor staat. Zo willen we het gesprek met de stad en de politiek aangaan over waarom dit gebeurt, wat dit betekent voor je veiligheid en privacy, wie hier de winnaars en verliezers van zijn, en hoe het eventueel anders kan.

Da’s nogal een project. En dus starten we dit onderzoek op dinsdag 28 oktober met een feestelijke middag in het Nieuwe Instituut. Tussen 15 en 17 uur vertelt academisch directeur Jiska Engelbert wat we gaan doen, laten kunstenaars Roos Groothuizen en Maarten Inghels zien waarom zij camera’s kritisch in hun werk gebruiken, presenteert journalist Rens van de Plas zijn Woeste Grond-onderzoek naar de camera-situatie in Eindhoven, en maken Annet Van Otterloo en mustapha eaisaouiyen duidelijk wie hieraan mee moet doen (spoiler: iedereen!).

En om het feest compleet te maken, kun je van tevoren tussen 13 en 15 meedoen aan een camera-spot-tour, waarin professionele cameraspotters Tom van Arman en Mike de Kreek je meenemen in en rondom Museumpark om verborgen en exotische cctv-parels te ontdekken en te bespreken.

Deelname aan alles is gratis, je hoeft je alleen even te registreren. Meer info over de middag vind je bij het Centre for Bold Cities.

(vragen, opmerkingen, ideeën? bel, mail of reageer vooral, ik ben heel benieuwd)

*en dat ‘we’, dat is een bont consortium van academische onderzoekers, journalisten, burgercollectieven, studenten, ambtenaren, techneuten en andere geïnteresseerden. Meerstemmigheid is de nieuwe autocratie.

Centre for Bold Cities - hoofdbeeld (Margriet Osinga)

Onderzoeksjournalist digitalisering bij het Centre for Bold Cities

Centre for Bold Cities - hoofdbeeld (Margriet Osinga)
Beeld: Margriet Osinga

Allemaal leuk en aardig dat digitalisering op steeds meer plekken opduikt, maar stellen we wel voldoende kritische vragen bij al die slimme camera’s, overheidsalgoritmen, datagenererende deelmobiliteit en u- en dystopische smart cities? Welke vragen zijn überhaupt het waard om te stellen? En waarom is hier zo weinig aandacht voor?

Precies daarnaar doet het Leiden-Delft-Erasmus Centre for Bold Cities onderzoek. En sinds begin dit jaar probeer ik bij hen de werelden van academisch onderzoek en maatschappelijke realiteit via onderzoeksjournalistiek met elkaar te verbinden.

Denk aan een podcast over waarom er zo weinig kritische aandacht is voor digitalisering, of een journalistiek citizen science-project om zoveel mogelijk sensoren in de publieke ruimte te verzamelen. Maar ik maak ook datawandelingen om met betrokkenen in gesprek te gaan over de voor- en nadelen van digitalisering in de publieke ruimte, en ik help mijn collega’s om hun slimme onderzoek te vertalen naar begrijpelijke verhalen.

En ja, nu ben ik een onderzoeksjournalist die niet bij een medium werkt. Per onderzoek kijk ik dus met welk medium ik samen kan optrekken. Gelukkig werk ik samen met Jiska Engelbert, Arthur De Jaeger en Merlina Slotboom, plus het enorme netwerk dat om deze club heen zit, dus het komt goed. Hoop ik.

Benieuwd geraakt? Of heb je een idee? Ik hoor het graag!

fontys-journalistiek-inge-janse

Coach onderzoeksjournalistiek bij Fontys Journalistiek

fontys-journalistiek-inge-janseOmdat uiteindelijk iedereen coach wordt, ben ik dat ook alvast geworden. Het kan maar gedaan zijn.

Oftewel: sinds deze week coach ik studenten onderzoeksjournalistiek van Fontys Journalistiek. Samen met (lees: in de schaduw van) mijn collega-coach Thijs van den Houdt (en onder de vleugels van mijn begeleider Judith (Juno) Popken) help ik studenten om ervaring op te doen met en beter te worden in onderzoeksjournalistiek.

Dat vind ik natuurlijk te gek, want er is weinig leuker dan mensen te inspireren (dat hoop ik althans) en te helpen worden wat zij willen zijn. De eerste les heb ik overleefd (en de studenten ook), dus ik heb goede hoop.

(volgens Flux.ai zag het er als volgt uit, spot on volgens mij)

juicyfields-lamborghini

Beleggers in nep wietbedrijf zien miljoenen in rook opgaan, Manon was een van hen: ‘Zo slim, zo overtuigend’

juicyfields-lamborghiniIk denk niet dat ik ooit eerder zo vaak getwijfeld heb aan een verhaal als over dit. Zat ik ernaast? Is alles gelogen? Zijn al mijn bronnen nep? Loopt zo meteen Ralph Inbar binnen? Maar sinds vandaag is ie er, op AD.nl: het grote onderzoeksverhaal over Juicyfields, een enorme wiet-oplichtingszaak vanuit onder meer hartje Amsterdam.

Samen met Lies Jansen loop ik sinds vorig jaar augustus (!) rond in een spiegelpaleis meets lunapark meets True Detective meets Snuf de Hond. Het begon met een tip, en 9 maanden later weten we nog steeds niet zeker hoe het in elkaar zit.

Gelukkig is er ook heel veel dat we wél weten. In een notendop: Juicyfields claimde sinds 2020 investeringsgeld van particulieren te gebruiken voor de productie en verkoop van medicinale wiet, in ruil voor beloftes over astronomische winsten. Het had daarvoor een hoofdkantoor (inclusief medewerkers, bedrijfsfeestjes en kekke merchandise) in Amsterdam, trok in 2022 plotsklaps de stekker eruit, liet drie failliete bv’s na, en nu is al het geld weg. Schattingen variëren van honderden miljoenen tot miljarden euro’s die verdwenen zijn.

Waarheen? Door wie? En welke rol speelde Nederland daarin? Daarvoor bezochten daarvoor het oude hoofdkantoor op het Rokin, spraken openbaar ministeries, politieteams en financiële autoriteiten in heel Europa, keerden kvk’s en faillissementsregisters ondersteboven, interviewden tientallen anonieme gedupeerden, ex-medewerkers en heimelijke informanten, spraken af door heel Nederland, werden met de Raad voor de Journalistiek bedreigd, liepen tientallen doodlopende zijsporen af, twijfelden een miljoen keer aan onze geestelijke gezondheid, en maakten wereldwijd vrienden en vijanden.

En nu is het klaar. Althans, voor nu. Niettemin willen we ook heel graag weten hoe het afloopt. Zitten er echt Russische cybercriminelen achter? Hoeveel geld staat er op de bevroren rekeningen in Litouwen en Cyprus? En gaat advocaat Lars Olofsson verlossing brengen? Wie het weet, mag het zeggen – en dan het liefst tegen ons.

PS Als je dit verhaal tof vindt, check dan ook vooral de sublieme podcast Cannabis Cowboys van Andreas Becker en Nicolas Martin van Deutsche Welle voor de onnavolgbare maar absurd intrigerende internationale mysteries rondom dit bedrijf.

The concept of deadly danger and addiction-a skull and drugs on a black background

Web-apotheken lijken op ‘normale’ onlinewinkels, maar eenmaal bij het bestelproces begint het te schuren

The concept of deadly danger and addiction-a skull and drugs on a black background
Foto: Marco Verch @ Flickr

Oxycodon. Diazepam. Viagra. Middel X. Wat je ook zoekt buiten je huisarts om, alles is online te koop. Alleen: vaak krijg je niets geleverd, en blijf je slechts met een lading bittere pillen achter. Vandaag stond het verhaal op de voorpagina, inclusief tv-shoutout door Hart van Nederland.

Samen met onderzoekscollega Lies Jansen dook ik in de wondere wereld van online apotheken die zonder recept echt alles zeggen te leveren waarvoor je normaal door honderd hoepels moet springen bij je huisarts.

Maar uit gesprekken met gedupeerden bleek dat het vaak ordinaire oplichters zijn: zoveel mogelijk geld uit de zakken van de slachtoffers kloppen, en vervolgens van de aardbodem verdwijnen. Want ondanks iDeal-betalingen, track & trace-systemen en professionele websites, zitten achter die online apotheken gewoon anonieme mensjes hun frauduleus verkregen euro’s en bitcoins te tellen.

Waardevolle inzichten kwamen onder meer van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, verslavingstherapeut Daan Zeeger Deenik en advocaat Melita van der Mersch, plus John van den Oetelaar voor de begeleiding.

Peperduur asielschip voor 110.000 euro per dag: ‘Waar zijn we nou mee bezig?’

Cruiseschip Silja Europa
Fotograaf: Pjotr Mahhonin (via Wikimedia)

Bucketlist check: Geert Wilders die mijn onderzoeksverhaal gebruikt voor eigen gewin. Als je me kent, dan weet je dat ik een posterboy ben voor radicaal rechts, dus dit is goud.

Het is alleen jammer dat Wilders wel erg selectief uit de tekst citeert en interpreteert. Ja, de opvang van vluchtelingen op schepen is een kostbare hobby. Maar dat is het vooral omdat we er als samenleving niet voor durven of willen kiezen om meer te investeren in permanente opvanglocaties, zoals AZC’s. En die cruiseschepen luxe? Ik ben er geweest, en nee, alles van luxe is eruit gehaald of afgesloten. Meest tragische beeld: een jongen van drie, vier die op een godvergeten en hermetisch omhekte betonnen kade in de haven van Amsterdam aan de hand van zijn vader leert fietsen. Als dat luxe is, dan ben ik benieuwd naar Wilders’ definitie van armoede.

Omdat de komende dagen de spreidingswet wordt behandeld, publiceren Cyril Rosman en ik vandaag dit onderzoeksverhaal in het Algemeen Dagblad over de peperdure opvang van vluchtelingen op het water. Cruiseschepen die meer dan een ton per dag kosten, huurcontracten tussen overheid en traders die binnenskamers blijven en vol kostbare extra’s zitten, gemeenten die uit angst voor de burger blijven kiezen voor de duurste weg van de minste weerstand, en vluchtelingen waar te pas en te onpas mee gesleept wordt.

Lees hier het hele artikel

influencer-marketing

Influencers lokken jongeren in de armen van oplichters: ‘Duizenden euro’s kwijt’

influencer-marketing
Bron afbeelding: Microbizmag.co.uk

“Ik heb vandaag weer matchfixing gespeeld, het was een groot risico, maar we hebben goed winst gemaakt.” Dat staat vandaag als nieuws op de voorpagina van het AD en groot uitgemeten in de bijlage.

Begin juli stuitten onderzoekscollega Lies Jansen en ik op discutabele groepen op Telegram waarin zelfverklaarde matchfixers uit Nederland tegen betaling sportuitslagen verkopen aan jongeren die snel geld willen verdienen.

Zou het echt, vroegen we ons af? Is het zo makkelijk om aan informatie over matchfixing te komen? (en, ergens achterin ons hoofd: kunnen ook wij makkelijk rijk worden?)

Wat het nog gekker maakte, was dat er tientallen influencers positief over waren. Goed, het zijn in de regel geen hoogleraren die toevallig in Ex on the Beach beland zijn geraakt, maar tezamen waren zij wel goed voor ruim een miljoen volgers.

Na veel gesprekken met gedupeerden (die zonder uitzondering via die influencers aan het gokken waren geraakt in deze groepen), OM, advocaten, financieel rechercheurs en andere experts wisten we het zeker: het is allemaal ordinaire oplichting.

De gesprekken daarna met influencers waren enerzijds geruststellend en anderzijds vervreemdend. Geruststellend, want we dachten eerst dat zij ook in het complot zaten, maar uit niets bleek dat zij van iets wisten van de oplichting. ‘Gewoon, reclame maken voor een gokgroep, prima toch?’ Vervreemdend, omdat zij zonder enige regel of wet mogen zeggen (en liegen) wat ze willen, zonder dat ze überhaupt duidelijk hoeven te maken dat het een promotie betreft. Het is te hopen dat er snel wetgeving komt om die vrijheid aan banden te leggen.

En de oplichters zelf? Nadat we ze benaderden, werden met horten en stoten de grootste groepen gesloten, en vertrokken de eigenaars ervan met de digitale Noorderzon. Ongetwijfeld proberen ze het weer met nieuwe groepen, maar we hopen in ieder geval dat er voor de potentiële deelnemers nu onomstotelijk vaststaat dat het niet werkt.

(en na heel dit verhaal: het is vooral een heel leuk verhaal om te lezen, denken we, met even hilarische als ontnuchterende citaten van wannabe matchfixers, opportunistische influencers en naïeve geldzoekers)

wietkwekerij

Wietkwekers hebben vrij spel, niemand durft te klikken: ‘Het is dweilen met de kraan open’

wietkwekerij
Bron: Cannabis Tours

De voorpagina, een groot verhaal voorin de krant, een prachtige online productie, een toffe explainer-video én een data-verhaal per gemeente. Het AD gaf vandaag veel aandacht voor het onderzoekswerk van Cyrine Beune en mij naar wietkwekerijen in Nederland. En dat is heel cool.

Aanleiding was een tip van een netbeheerder. Kijk eens naar hoeveel wietkwekerijen er opgerold worden na elektriciteitsdiefstal, zei die, dan zie je dat het steeds minder wordt, terwijl er vermoedelijk níet minder gekweekt wordt.

We verzamelden deze cijfers van alle netbeheerders, en doken daarna het diepe konijnenhol in van het waarom. We spraken de politiekorpsen en gemeenten waar de daling het steilst was, hoorden een kritische vakbond, kregen tekst en uitleg van wetenschappers, en werden de geheimen van zo’n kweker ingefluisterd.

Grappig genoeg ging ik dit onderwerp redelijk blanco in. Maar na die tientallen gesprekken met betrokkenen uit alle hoeken en gaten, denk ook ik dat legalisatie van wietkweek (onder de juiste voorwaarden, logischerwijs) een serieus goed idee is (en dat de huidige situatie sowieso absurd is).

Radeloze bewoners, boze burgemeesters, maar ‘giftreinen’ denderen gewoon door

Goederenvervoer per spoor in Oisterwijk
Fotograaf: Rob Dammers (via Wikimedia)

“Er wordt hier veel meer vervoerd dan wat is toegestaan. En wij weten niet wat er in die treinen zit.”

De afgelopen maanden sprak ik tientallen mensen die iets doen met het vervoer van (gevaarlijke) goederen over het spoor. Die treinen rijden namelijk dwars door grote en kleine gemeenten, en zorgen zo voor veel overlast. Scheuren in woningen door trillingen, geluidspieken die te vergelijken zijn met cirkelzagen, jarenlange slaapproblemen, en de immer sluimerende angst voor een ramp met giftige en brandbare stoffen.

Niettemin willen de overheid en vervoerders juist meer vervoeren, ook omdat de Betuweroute (de enige route die géén overlast geeft) er een tijd uitligt en omdat de energietransitie vermoedelijk om veel extra vervoer van ammoniak vraagt. Bovendien, zeggen zij, is treinvervoer veilig én milieuvriendelijk. Dus waarom niet?

De een wil minder, de ander meer. De een is doodsbang en slapeloos, de ander dolenthousiast en vol vertrouwen. En iedereen heeft op z’n eigen manier gelijk.

Er is gelukkig één oplossing waar iedereen fan van is: buisleidingen, dus onder grond stoffen vervoeren. Plannen voor meer buizen zijn er ook te over. Experts gokken alleen dat het nog minimaal tien jaar duurt voordat de nieuwe aansluitingen ook echt aangelegd worden. En dus blijven de treinen vrolijk verder denderen.