Omdat uiteindelijk iedereen coach wordt, ben ik dat ook alvast geworden. Het kan maar gedaan zijn.
Oftewel: sinds deze week coach ik studenten onderzoeksjournalistiek van Fontys Journalistiek. Samen met (lees: in de schaduw van) mijn collega-coach Thijs van den Houdt (en onder de vleugels van mijn begeleider Judith (Juno) Popken) help ik studenten om ervaring op te doen met en beter te worden in onderzoeksjournalistiek.
Dat vind ik natuurlijk te gek, want er is weinig leuker dan mensen te inspireren (dat hoop ik althans) en te helpen worden wat zij willen zijn. De eerste les heb ik overleefd (en de studenten ook), dus ik heb goede hoop.
(volgens Flux.ai zag het er als volgt uit, spot on volgens mij)
Ik denk niet dat ik ooit eerder zo vaak getwijfeld heb aan een verhaal als over dit. Zat ik ernaast? Is alles gelogen? Zijn al mijn bronnen nep? Loopt zo meteen Ralph Inbar binnen? Maar sinds vandaag is ie er, op AD.nl: het grote onderzoeksverhaal over Juicyfields, een enorme wiet-oplichtingszaak vanuit onder meer hartje Amsterdam.
Samen met Lies Jansen loop ik sinds vorig jaar augustus (!) rond in een spiegelpaleis meets lunapark meets True Detective meets Snuf de Hond. Het begon met een tip, en 9 maanden later weten we nog steeds niet zeker hoe het in elkaar zit.
Gelukkig is er ook heel veel dat we wél weten. In een notendop: Juicyfields claimde sinds 2020 investeringsgeld van particulieren te gebruiken voor de productie en verkoop van medicinale wiet, in ruil voor beloftes over astronomische winsten. Het had daarvoor een hoofdkantoor (inclusief medewerkers, bedrijfsfeestjes en kekke merchandise) in Amsterdam, trok in 2022 plotsklaps de stekker eruit, liet drie failliete bv’s na, en nu is al het geld weg. Schattingen variëren van honderden miljoenen tot miljarden euro’s die verdwenen zijn.
Waarheen? Door wie? En welke rol speelde Nederland daarin? Daarvoor bezochten daarvoor het oude hoofdkantoor op het Rokin, spraken openbaar ministeries, politieteams en financiële autoriteiten in heel Europa, keerden kvk’s en faillissementsregisters ondersteboven, interviewden tientallen anonieme gedupeerden, ex-medewerkers en heimelijke informanten, spraken af door heel Nederland, werden met de Raad voor de Journalistiek bedreigd, liepen tientallen doodlopende zijsporen af, twijfelden een miljoen keer aan onze geestelijke gezondheid, en maakten wereldwijd vrienden en vijanden.
En nu is het klaar. Althans, voor nu. Niettemin willen we ook heel graag weten hoe het afloopt. Zitten er echt Russische cybercriminelen achter? Hoeveel geld staat er op de bevroren rekeningen in Litouwen en Cyprus? En gaat advocaat Lars Olofsson verlossing brengen? Wie het weet, mag het zeggen – en dan het liefst tegen ons.
PS Als je dit verhaal tof vindt, check dan ook vooral de sublieme podcast Cannabis Cowboys van Andreas Becker en Nicolas Martin van Deutsche Welle voor de onnavolgbare maar absurd intrigerende internationale mysteries rondom dit bedrijf.
Oxycodon. Diazepam. Viagra. Middel X. Wat je ook zoekt buiten je huisarts om, alles is online te koop. Alleen: vaak krijg je niets geleverd, en blijf je slechts met een lading bittere pillen achter. Vandaag stond het verhaal op de voorpagina, inclusief tv-shoutout door Hart van Nederland.
Samen met onderzoekscollega Lies Jansen dook ik in de wondere wereld van online apotheken die zonder recept echt alles zeggen te leveren waarvoor je normaal door honderd hoepels moet springen bij je huisarts.
Maar uit gesprekken met gedupeerden bleek dat het vaak ordinaire oplichters zijn: zoveel mogelijk geld uit de zakken van de slachtoffers kloppen, en vervolgens van de aardbodem verdwijnen. Want ondanks iDeal-betalingen, track & trace-systemen en professionele websites, zitten achter die online apotheken gewoon anonieme mensjes hun frauduleus verkregen euro’s en bitcoins te tellen.
Waardevolle inzichten kwamen onder meer van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, verslavingstherapeut Daan Zeeger Deenik en advocaat Melita van der Mersch, plus John van den Oetelaar voor de begeleiding.
Het is alleen jammer dat Wilders wel erg selectief uit de tekst citeert en interpreteert. Ja, de opvang van vluchtelingen op schepen is een kostbare hobby. Maar dat is het vooral omdat we er als samenleving niet voor durven of willen kiezen om meer te investeren in permanente opvanglocaties, zoals AZC’s. En die cruiseschepen luxe? Ik ben er geweest, en nee, alles van luxe is eruit gehaald of afgesloten. Meest tragische beeld: een jongen van drie, vier die op een godvergeten en hermetisch omhekte betonnen kade in de haven van Amsterdam aan de hand van zijn vader leert fietsen. Als dat luxe is, dan ben ik benieuwd naar Wilders’ definitie van armoede.
Omdat de komende dagen de spreidingswet wordt behandeld, publiceren Cyril Rosman en ik vandaag dit onderzoeksverhaal in het Algemeen Dagblad over de peperdure opvang van vluchtelingen op het water. Cruiseschepen die meer dan een ton per dag kosten, huurcontracten tussen overheid en traders die binnenskamers blijven en vol kostbare extra’s zitten, gemeenten die uit angst voor de burger blijven kiezen voor de duurste weg van de minste weerstand, en vluchtelingen waar te pas en te onpas mee gesleept wordt.
“Ik heb vandaag weer matchfixing gespeeld, het was een groot risico, maar we hebben goed winst gemaakt.” Dat staat vandaag als nieuws op de voorpagina van het AD en groot uitgemeten in de bijlage.
Begin juli stuitten onderzoekscollega Lies Jansen en ik op discutabele groepen op Telegram waarin zelfverklaarde matchfixers uit Nederland tegen betaling sportuitslagen verkopen aan jongeren die snel geld willen verdienen.
Zou het echt, vroegen we ons af? Is het zo makkelijk om aan informatie over matchfixing te komen? (en, ergens achterin ons hoofd: kunnen ook wij makkelijk rijk worden?)
Wat het nog gekker maakte, was dat er tientallen influencers positief over waren. Goed, het zijn in de regel geen hoogleraren die toevallig in Ex on the Beach beland zijn geraakt, maar tezamen waren zij wel goed voor ruim een miljoen volgers.
Na veel gesprekken met gedupeerden (die zonder uitzondering via die influencers aan het gokken waren geraakt in deze groepen), OM, advocaten, financieel rechercheurs en andere experts wisten we het zeker: het is allemaal ordinaire oplichting.
De gesprekken daarna met influencers waren enerzijds geruststellend en anderzijds vervreemdend. Geruststellend, want we dachten eerst dat zij ook in het complot zaten, maar uit niets bleek dat zij van iets wisten van de oplichting. ‘Gewoon, reclame maken voor een gokgroep, prima toch?’ Vervreemdend, omdat zij zonder enige regel of wet mogen zeggen (en liegen) wat ze willen, zonder dat ze überhaupt duidelijk hoeven te maken dat het een promotie betreft. Het is te hopen dat er snel wetgeving komt om die vrijheid aan banden te leggen.
En de oplichters zelf? Nadat we ze benaderden, werden met horten en stoten de grootste groepen gesloten, en vertrokken de eigenaars ervan met de digitale Noorderzon. Ongetwijfeld proberen ze het weer met nieuwe groepen, maar we hopen in ieder geval dat er voor de potentiële deelnemers nu onomstotelijk vaststaat dat het niet werkt.
(en na heel dit verhaal: het is vooral een heel leuk verhaal om te lezen, denken we, met even hilarische als ontnuchterende citaten van wannabe matchfixers, opportunistische influencers en naïeve geldzoekers)
De voorpagina, een groot verhaal voorin de krant, een prachtige online productie, een toffe explainer-video én een data-verhaal per gemeente. Het AD gaf vandaag veel aandacht voor het onderzoekswerk van Cyrine Beune en mij naar wietkwekerijen in Nederland. En dat is heel cool.
Aanleiding was een tip van een netbeheerder. Kijk eens naar hoeveel wietkwekerijen er opgerold worden na elektriciteitsdiefstal, zei die, dan zie je dat het steeds minder wordt, terwijl er vermoedelijk níet minder gekweekt wordt.
We verzamelden deze cijfers van alle netbeheerders, en doken daarna het diepe konijnenhol in van het waarom. We spraken de politiekorpsen en gemeenten waar de daling het steilst was, hoorden een kritische vakbond, kregen tekst en uitleg van wetenschappers, en werden de geheimen van zo’n kweker ingefluisterd.
Grappig genoeg ging ik dit onderwerp redelijk blanco in. Maar na die tientallen gesprekken met betrokkenen uit alle hoeken en gaten, denk ook ik dat legalisatie van wietkweek (onder de juiste voorwaarden, logischerwijs) een serieus goed idee is (en dat de huidige situatie sowieso absurd is).
“Er wordt hier veel meer vervoerd dan wat is toegestaan. En wij weten niet wat er in die treinen zit.”
De afgelopen maanden sprak ik tientallen mensen die iets doen met het vervoer van (gevaarlijke) goederen over het spoor. Die treinen rijden namelijk dwars door grote en kleine gemeenten, en zorgen zo voor veel overlast. Scheuren in woningen door trillingen, geluidspieken die te vergelijken zijn met cirkelzagen, jarenlange slaapproblemen, en de immer sluimerende angst voor een ramp met giftige en brandbare stoffen.
Niettemin willen de overheid en vervoerders juist meer vervoeren, ook omdat de Betuweroute (de enige route die géén overlast geeft) er een tijd uitligt en omdat de energietransitie vermoedelijk om veel extra vervoer van ammoniak vraagt. Bovendien, zeggen zij, is treinvervoer veilig én milieuvriendelijk. Dus waarom niet?
De een wil minder, de ander meer. De een is doodsbang en slapeloos, de ander dolenthousiast en vol vertrouwen. En iedereen heeft op z’n eigen manier gelijk.
Er is gelukkig één oplossing waar iedereen fan van is: buisleidingen, dus onder grond stoffen vervoeren. Plannen voor meer buizen zijn er ook te over. Experts gokken alleen dat het nog minimaal tien jaar duurt voordat de nieuwe aansluitingen ook echt aangelegd worden. En dus blijven de treinen vrolijk verder denderen.
Bij het doorspitten van alle partijprogramma’s voor de factcheckmarathon van #PS2023 kwam ik een opmerkelijke passage tegen: BoerBurgerBeweging Zeeland wil geen Betuweroute en twijfelt over de Lelylijn. Ehm. Huh?
Wat bleek: een wat enthousiaste medewerker had iets te naarstig onderdelen doorgekopieerd. Maar een statistische analyse van alle teksten (door de onvolprezen Thomas de Beus van KRO-NCRV) leerde vervolgens wel dat Jezus Leeft, AWP, DENK, Partij voor de Dieren, Forum voor Democratie en JA21 in alle provincies grofweg hetzelfde programma gebruiken.
Ik sprak vervolgens met enkele politieke onderzoekers en experts over de betekenis ervan. Is het dedain voor de kiezer en de provincie? Welnee, stelt bijvoorbeeld Simon Otjes. “Kiezers krijgen al heel weinig mee van debatten en flyers, laat staan dat ze programma’s lezen” en “Partijprogramma’s zijn er niet voor de kiezer, maar voor de kieswijzer”.
Het resultaat van de analyse en interviews, inclusief de meest opmerkelijke zaken die we in partijprogramma’s tegenkwamen, vind je in de link hieronder. Radio 1 besteedde er vervolgens ook aandacht aan, net als de Haagse Zaken-nieuwsbrief van NRC. En dan is er ook nog een toffe 1-minuut-uitlegvideo.
Alle artikelen van de factcheckmarathon (die we als AD.nl samen doen met Pointer (KRO-NCRV) en Nieuwscheckers van Universiteit Leiden) zelf vind je op www.ad.nl/factcheck.
Noem het een doorgeslagen fascinatie, maar ik ben al een goed jaar bovenmatig geïnteresseerd in de rol van sociale woningen in Nederland. Voor mij is het een thermometer voor hoe goed we onze maatschappij op orde hebben. Vandaag verscheen een nieuw stuk daarover in/op AD.nl.
Aanleiding is de nieuwe conceptwet over wat precies de definitie is van een sociale woning. Dat wordt meer dan de kale huurprijs alleen, zodat sociaal ook écht sociaal is – en gemeenten niet meer creatief kunnen boekhouden.
Gaat dat de problemen daarmee oplossen, zowel in betaalbaarheid als beschikbaarheid? In een notendop: nee, het tekort verdwijnt er niet direct door, maar we weten hiermee wel beter hoeveel er eigenlijk van zijn – en dus hoeveel we er nog per gemeente bij moeten bouwen.
Omdat uiteindelijk iedereen coach wordt, ben ik dat ook alvast geworden. Het kan maar gedaan zijn.
Ik denk niet dat ik ooit eerder zo vaak getwijfeld heb aan een verhaal als over dit. Zat ik ernaast? Is alles gelogen? Zijn al mijn bronnen nep? Loopt zo meteen Ralph Inbar binnen? Maar sinds vandaag is ie er, op 
